آموزش کار با مولتی متر در تعمیر گوشی

در این پست قصد آموزش کار با دستگاه اندازه گیری مولتی متر دیجیتال را که با نام اهم متر بین تعمیرکاران معروف است، داریم . برای آشنایی با ابزارآلات مورد نیاز برای تعمیر گوشی و تبلت می توانید پست همکارم آقای مهندس نقیبی را تحت عنوان “لوازم و قطعات تعمیرات سخت افزار موبایل”، مطالعه کنید.

پرواضح است که برای هر تعمیرکاری که قصد تعمیر یک وسیله الکترونیکی را داشته باشد، دانستن نحوه ی استفاده از ابزار اندازه گیری الکترونیکی بسیار مهم است. از مهم ترین این ابزارها مولتی متر است که یکی از بسیار پرکاربردترین ابزار رفع خرابی تلفن همراه  است. در این پست آموزشی که از سلسله پست های آموزش تعمیر گوشی و تبلت است، قصد داریم در مورد مولتی متر و نحوه ی استفاده از آن مطالبی را ارائه دهیم. برای انواع تست ها در عیب یابی گوشی های هوشمند و قطعات و لوازم وابسته به آنها از مولتی متر استفاده می شود به عنوان مثال تست شارژر موبایل با مولتی متر VC97 انجام می شود. در ادامه با با کوک موبایل همراه باشید.

مولتی متر دیجیتال(عکس راست) در برابر مولتی متر آنالوگ (عکس چپ)

واژه نامه مولتی متر شامل موارد زیر است:

مولتی متر/اُهم متر (Moltimeter)

سلکتور/کلیدچرخان (Selector)

جریان مستقیم (DC)

جریان متناوب (AC)

دامنه (Range)

پروب/پراب (Probe)

که در ادامه به تفصیل به تشریح هر یک از آنها می پردازیم.

• نحوه ی کار با مولتی متر: این دستگاه از مهم ترین ابزارهای اندازه گیری و تست المان های الکتریکی، اندازه گیری ولتاژ و جریان می باشد که در دو نوع آنالوگ و دیجیتال(دامنه ی دستی و خودکار) موجود است که به علت قدیمی شدن مولتی متر آنالوگ به نحوه ی کار با مولتی متر دیجیتال بسنده می کنیم.

نکته: برخی از مولتی مترها توانایی اندازه گیری دمای محیط را نیز دارا می باشند.

• سلکتور: هر مولتی متر دارای یک کلید چرخان برای انتخاب حدود و دامنه های گوناگون می باشد که به آن سلکتور می گویند.

سلکتور مولتی متر

• جریان مستقیم(DC):  ساده ترین نوع جریان الکتریکی می باشد که مخفف عبارت لاتین Direct Current می باشد. در این نوع از جریان، ولتاژ با گذشت زمان تغییر نمی کند و یک روند خطی را طی می کند. باتری ها و پیل های الکتریکی جریان مستقیم تولید می کنند. می توان با استفاده از قطعاتی مثل دیودها، جریان متناوب (AC) را به جریان مستقیم تبدیل کرد.

• جریان متناوب(AC): جریان الکتریکی است که در آن اندازه ی جریان به صورت چرخه ای تغییر می کند و درست بر خلاف جریان مستقیم است که در آن مقدار جریان عددی ثابت است. جریان متناوب AC مخفف عبارت لاتین Alternative Current است. برق استفاده شده برای منازل، کارخانجات و… از نوع جریان متناوب است که شکل مدارهای آن سینوسی است. شکل موج این نوع از جریان در کاربردهای مختلف اشکال متنوعی به خود می گیرد که از آن جمله می توان به شکل موج های مربعی و مثلثی اشاره کرد.

نکته: سیگنال های صوتی رادیویی که روی سیم های برق حمل می شود نیز نمونه هایی از جریان متناوب می باشند که برای هدف مهم بازیابی اطلاعات کدگذاری شده(مدوله شده) روی سیگنال  AC، کاربرد دارند.

• دامنه (Range): به محدوده ی مختلف بر روی مولتی متر دیجیتال دستی گفته می شود.
• پراب/ پروب (Probe):  سیم هایی به رنگ قرمز و مشکی که در مولتی متر استفاده می شود و در انواع مختلف موجود است. ما به دوستان تعمیرکار خود توصیه می کنیم که از نوع سوزنی پراب ها استفاده کنند؛ چرا که این پراب ها برای تست قطعات SMD، مخصوصا در موبایل های پیشرفته تر کارآمدتر هستند. دلیل آن هم تیز بودن نوک این نوع از پراب ها  کم شدن سطح تماس با قطعات کوچک SMD روی بورد الکترونیکی گوشی های تلفن همراه است.

پراب های مولتی متر

معرفی کمیت های اندازه گیری شده در مولتی متر دیجیتال دستی (Manual)

 در ادامه به تشریح موارد پرکاربرد عنوان شده در جدول بالا می پردازیم.

• دامنه اهمی که با علامت Ω (اهم یا ohm) و برای اندازه گیری مقدار اهمی مقاومت الکتریکی در مدار استفاده می شود. برای اندازه گیری مقاومت ها که در نقشه با حرف R (مخفف Resistor) نشان داده می شود باید سلکتور را در محدوده ی مقاومت قرار داده تا بتوان مقدار مقاومت را مشخص کرد. مثلا برای اندازه گیری مقاومت 75kΩ  سلکتور را باید بر روی مقدار 200kΩ قرار دهیم. لازم به ذکر است برای اندازه گیری مقاومت های SMD روی مدار بهتر است آنها را از مدار خارج کرده و سپس آنها را اندازه گیری کنیم. توصیه می شود که این کار را زمانی انجام دهید که عدد نمایش داده شده روی مولتی متر با مقدار ثبت شده در نقشه شماتیک اختلاف فاحشی داشته باشد. برای فهم بهتر این مساله مثال زیر را بررسی کنید.

مثال 1: می خواهیم ظرفیت مقاومت R1 را در مداری مانند آن چه در شکل زیر می بینید اندازه گیری کنیم. در صورت اتصال مولتی متر مانند شکل زیر ما عددی را که در مولتی متر می بینیم ظرفیت R1 نیست، بلکه معادل ظرفیت هر سه مقاومت موازی است به همین دلیل باید مقاومت ها را از مدار خارج کنیم و سپس تست کنیم.

همچنین ببینید: مولتی متر دیجیتال اتورنج ویکتور مدل VC97 2021

نحوه ی خواندن مقدار مقاومت و تست آن

از آن جا که مقاومت های به کار رفته در بورد الکترونیکی موبایل ها همگی از نوع SMD هستند و مقاومت هایی با کد رنگی در موبایل ها کاربرد ندارند، فقط به تست مقاومت های SMD می پردازیم.

• خواندن مقدار مقاومت SMD از طریق کد:  3.3Ω=3R3  ,  R33= 0.33Ω همانطور که مشاهده می کنید R در نوشتار به صورت ممیز اعشاری عمل می کند و اگر به صورت عددی باشد رقم آخر به عنوان ضریب اعمال می شود. مانند مثال زیر :

نکته: مقاومت های 0 اهمی همان مقاومت های فیوزی هستند.

نکته: در بوردهای امروزی موبایل مقاومت به حدی ریز می باشد که امکان حکاکی روی آنها وجود ندارد به همین خاطر از طریق نقشه شماتیک خوانده می شوند و سپس با مولتی متر مقدار آنها را اندازه گیری می کنند.

• تست مقاومت: برای اینکار مولتی متر را روی رنج تست بوق (تست بازر) قرار داده و دو سر پراب را به دو سر مقاومت متصل می کنیم. در صورت سالم بودن باید مولتی متر بوق بزند و سپس هر کدام از سرهای آنها را با بدنه بورد تست می کنیم که در صورت سالم بودن قطعه، حین تست بدنه مولتی متر نباید بوق بزند. نحوه ی تست بازر و بوق مولتی متر در مقاله ی” تعمیر گوشی آب خورده”  و در بخش تست خازن و مقاومت به تفصیل آمده است. لازم به ذکر است که نحوه ی تست بازر مولتی متر استثنائاتی نیز دارد که در مقاله های بعدی آن ها را از نگاه خواهیم گذراند.

تست بوق مقاومت با مولتی متر

• بدنه چیست؟ به پایانه منفی کانکتور باتری و به هر قسمتی از بورد الکترونیکی گوشی که به آنها وصل باشد، بدنه اطلاق می شود. این قسمت ها شامل شیلدها، نقاط طلایی رنگ روی بورد، پین اوت ها و … می باشند.

پیوست

• نکته: سوختن مقاومت: زمانی می توانیم بگوییم که مقاومت سوخته است که مولتی متر هیچ مقدار اهمی را نمایش ندهد.
• نکته: اهمی شدن: مولتی متر مقدار اهم بالایی را نشان دهد که علت آن ورود ولتاژ بیشتر از حد توان مقاومت است.
• نکته: اتصال کوتاه: دو سر مقاومت توسط آزمایش تست بوق به یکدیگر راه می دهد که البته برای مقاومت های VDR صحیح می باشد.

• دامنه فاراد و تست خازن: با علامت Cx و یا F  و برای آزمایش خازن می باشد. لازم به ذکر است که برای تست صحیح خازن باید از خازن متر استفاده شود ولی به دلیل هزینه نسبتا بالای این وسیله و در دسترس نبودن آن تعمیرکاران برای تست خازن هم از مولتی متر استفاده می کنند . روش صحیح تست خازن به این صورت است که مولتی متر را در رنج بوق مولتی متر قرار می دهیم و پراب ها را به دو سرخازن وصل می کنیم. در صورت سالم بودن خازن در مدار،  نباید صدای بوق شنیده شود؛ ولی وقتی یکی از پراب ها را به یک سر خازن متصل می کنیم و پراب دیگر را به بدنه اتصال می دهیم باید بوق بزند ولی سر دیگر خازن در همین تست نباید بوق بزند. خلاصه اینکه:

تست بوق خازن با مولتی متر

ولتاژ ثابت (DCV)

• V- :  این دامنه برای اندازه گیری ولتاژ مستقیم با ولتاژگیری به کار می رود. در تعمیرات موبایل قبل از تعویض آی سی ها، رگولاتورها برای عیب یابی نیاز است ولتاژ گیری انجام دهید. برای این کار نیاز است سلکتور را روی کمیت ولت قرار داده و اگر قصد اندازه گیری ولتاژهای زیر 2 ولت را داریم باید سلکتور را روی 2VDC قرار دهیم و برای مقادیر بالاتر از 2VDC هم باید مقدار را بالاتر قرار دهیم. به صورت کلی برای اندازه گیری ولتاژ و جریان باید دامنه را همیشه بالاتر از میزان اندازه گیری قرار دهیم؛ ولی اگر مولتی متر دیجیتال با دامنه خودکار داشته باشیم نیازی به انتخاب دستی دامنه نخواهیم داشت.

برای ولتاژگیری روی بورد موبایل، پراب مولتی متر را به پایانه منفی یا همان بدنه ی وصل کرده و پراب قرمز را به نقطه ی مورد نظر که یقیناً خروجی یک آی سی  است، وصل می کنیم. عددی که روی صفحه مولتی متر نمایش داده می شود می بایست با مقدار نمایش داده شده روی نقشه شماتیک و یا عکس های منتشر شده در سطح وب مانند عکس زیر نزدیک باشد و اگر اختلاف مقادیر آنها زیاد بود باید آی سی که آن را چک کردیم از نظر فیزیکی (آب خوردگی، شکستگی)  بررسی شود؛ چرا که ممکن است آی سی در اثر ضربه خوردگی ترک خورده باشد و در صورتی که آی سی کریستالی بود آن را با وسواس بیشتری بررسی کنید.

نکته:  چون دسترسی به پایه آی سی های BGA ممکن نیست، ولتاژ گیری از طریق قطعاتی مانند خازن، مقاومت، رگولاتور و سلف انجام می گیرد. بهترین گزینه برای ولتاژگیری خازن ها هستند؛ چرا که برخی از قطعات مانند رگولاتورهای بلوتوث تا بلوتوث فعال نشود هیچ ولتاژی ندارند.

نکته: برای اندازه گیری ولتاژ باید پراب های مولتی متر را به صورت موازی با نقاط مد نظر متصل می کنیم. همانند آن چه در شکل زیر مشاهده می کنید:

• ولت متر DC یا DCV یا V- : این محدوده برای اندازه گیری ولتاژ DC می باشد که در بخش ولتاژگیری به آن اشاره شده است.
• ولت متر AC یا ACV  یا V~:  این محدوده برای اندازه گیری ولتاژ AC می باشد که توضیحات آن مانند اندازه گیری ولتاژ DC است؛ با این تفاوت که در این قسمت دو محدوده ولتاژ 200 و 750 استفاده می شود.
• اندازه گیری جریان: برای اندازه گیری جریان در بورد موبایل باید پراب های آمپر متر را همانند آن چه در شکل زیر مشاهده می کنید، به صورت سری در مدار متصل کنیم.

نکته: اندازه گیری جریان در بوردهای موبایل به دلیل پیچیدگی بالا در طراحی مدار کار بسیار دشواری می باشد؛ به همین علت از منبع تغذیه برای این کار استفاده می شود.

• HFE یا hfe: با قرار دادن سلکتور روی این دامنه و قرار دادن صحیح ترانزیستور در سوکت مربوطه ضریب تقویت ترانزیستور قابل مشاهده است.
• دامنه تست دیود، بازر(بوق): برای تست دیود، ترانزیستور، خازن و مقاومت ها قابل استفاده است و از این رنج برای اتصال نقاط مختلف مدار نیز استفاده می شود و دیگر کارایی این رنج فهمیدن اتصال کوتاه بودن المان های روی بورد الکترونیکی مدار موبایل است.

نکته: در برخی از مولتی مترها تست دیود با علامت –|⇾ نمایش داده می شود و تست بوق مولتی متر با (((. و یا با ((( نمایش داده می شود و این دو از یکدیگر متفاوت و در دو رنج مجزا هستند.

• ترمینال: ترمینال های Com: محل قرارگیری پراب های مشکی مولتی متر
• ترمینال V/mA/Ω:  برای اندازه گیری ولتاژ و جریان تا 2000 میلی آمپر و مقاومت، تست دیود و تست بوق پراب قرمز در این ترمینال قرار می گیرد.
• مولتی متر دیجیتال با دامنه خودکار: در این نوع از مولتی متر انتخاب دامنه کمیت های مورد اندازه گیری به صورت خودکار انجام می شود. اگر در این نوع از مولتی متر بخواهیم ظرفیت یک خازن و یا اندازه ی مقاومت را به دست آوریم خود مولتی متر به صورت خودکار و اتوماتیک از دامنه ی کم شروع کرده و دامنه را تا وقتی که مقدار مجهول قطعه نمایش داده شود بالا می برد و در این نوع از مولتی مترها نیازی به تنظیم دستی دامنه وجود ندارد.
• نکته: برخی از مولتی مترها دارای دکمه ای برای سوییچ از حالت اتوماتیک به دستی نیز می باشند .
• نکته: برای اندازه گیری کمیت های الکتریکی، به منظور داشتن دقت بیشتر از دامنه ای استفاده می کنیم که تمام ارقام را نمایش دهد؛ مثلا اگر بخواهیم ولتاژی برابر با 1.548 را اندازه گیری کنیم، مولتی متر دیجیتال دستی رنج های مختلف ولتاژ را مانند جدول زیر نمایش می دهد.

اگر علاقه مند به حوزه ی تعمیر گوشی و تبلت هستید می توانید شرایط شرکت در دوره های آموزش تعمیرات موبایل در کوک موبایل را مطالعه نمایید.

برای نمونه، تعمیر سوکت شارژ گوشی یکی از تخصصی ترین خدمات ارائه شده در واحد تعمیر کوک موبایل است که با بهره گیری از تعمیرکاران مجرب و پیشرفته ترین تجهیزات و کارامدترین ابزار انجام می پذیرد. این مرکز با برگزاری دوره‌های تخصصی تعمیر، به ویژه روش تعمیر سوکت شارژ گوشی، درصدد همگام‌ سازی مباحث نظری و فنی و به روزرسانی دانش کارشناسان تعمیر سوکت شارژ گوشی با تکنولوژی‌های روز دنیا بوده است.

همچنین ببینید: هیتر و هویه دیجیتال کوییک ۷۰۶ دبلیو پلاس